వేరు పురుగు చేరి వ్రుక్షంబు జెఱచును చీడపురుగు చేరి చెట్టు జెఱుచు కుత్సితుండు చేరి గుణవంతుఁ జెఱచురా విశ్వధాభిరామ వినురమేమ. ...
తల్లి తండ్రుల మీద దయలేని పుత్రుండు పుట్టనేమి వాడు గిట్టనేమీ పుట్టలోని చెదలు పుట్టవా గిట్టవా విశ్వధాభిరామ వినురమేమ. పుత్రుండు = పుత్రుడు, గిట్టనేమి = చనిపోయిన నేమి, వేమన శతకంలో వేమన దేవతలతో సమానమైన తల్లిదండ్రుల...
చెప్పులోని ఱాయి, చెవిలోని జోరీగ కంటిలోని నలుసు, కాలిముల్లు, ఇంటిలోని పోరు నింతింత గాదయా విశ్వధాభిరామ వినురమేమ. పోరు = జగడము, ఇంతింత కాదయా = కాస్త కూస్త కాదు సుమా మనం నడుస్తున్నప్పుడు చెప్పులోకి చిన్న...
కులములోన నొకఁడు గుణవంతుఁడుండిన కులము వెలయు వాని గుణము చేత వెలయు వనములోన మలయజం బున్నట్లు విశ్వధాభిరామ వినురమేమ. వెలయున్ = ప్రకాశించును, మలయజం = గంధం చెట్టు, కులములోన = కులం నందు, గుణవంతుడు = బుద్ది మంతుడు....
కుండ కుంభమన్న కొండ పర్వతమన్న నుప్పు లవణమన్న నోకటి కాదె భాష లిట్టే వేరు పరతత్త్వ మొక్కటే విశ్వధాభిరామ వినురమేమ. కుంభము = కుండ, పర్వతము = కొండ, లవణము = ఉప్పు, పరతత్త్వము = అసలు పదార్థము భాషా బేదముచే...
మంత్రి గలవాని రాజ్యము తంత్రము చెడకుండ నిలుచు దఱచుగ ధరలో మంత్రి విహీనుని రాజ్యము జంత్రపు గీ లూడినట్లు జరుగద సుమతీ మంత్రిగలవాని రాజ్యము=సరియైన మంత్రి ఉన్నరాజ్యంలో, తంత్రము=రాజకీయ విధానాలు రాచరికపు పనులు, చెడకుండ నిలుచు= చెడిపోకుండా నడుస్తాయి, మంత్రి విహీనుని...
మాటకు బ్రాణము సత్యము కోటకు బ్రాణంబు సుభటకోటి ధరిత్రిన్ బోటికి బ్రాణము మానము చీటికి బ్రాణంబు వ్రాలు సిద్ధము సుమతీ మాటకు= చెప్పే మాటలకు, బ్రాణము=జీవం, సత్యము= సత్యం, కోటకు బ్రాణంబు= కోటకి ఆయువుపట్టు, సుభటకోటి- మంచి భటుల సముదాయం, బోటికి...
శుభముల నొందని చదువును నభినయమును రాగరసము నందని పాటల్ అభిలాష లేని కూటమి సభ మెచ్చని మాటలెల్ల జప్పన సుమతీ శుభములనొందని- మంచి చెయ్యని, చదువును- చదువు, అభినయమును- భావ ప్రకటన, రాగ- సరైన రాగములోను, రసము-...